سال‌هاست که تجارت دیگر فقط مختص به کشورهای همسایه نیست و ترانزیت نیز مبحث جدید در دنیای تجارت نیست. ولی امروزه به دلیل روابط تجاری گسترده‌تر در سطح جهانی و شدت رقابت جهت کسب بازارهای جدید، ترانزیت از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. به‌طوری‌که کشورهای زیادی با برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از موقعیت‌ها و امکانات ترانزیتی‌شان به درآمدهای زیادی از این راه دست‌یافته‌اند.
ایران ازجمله کشورهایی است که به دلیل موقعیت استراتژیک و جغرافیایی خاصی که دارد از جایگاه ویژه‌ای در ارتباطات تجاری و ترانزیت برخوردار است. تا جایی که محل گذر چندین کریدور مهم بین‌المللی است. این کریدور ها فرصت‌های زیادی را در اختیار کشور قرار داده‌اند تا با استفاده بهینه از آن‌ها به کسب درآمد ارزی و رشد اقتصادی برسیم و جایگزینی مناسب برای صادرات نفتی شوند. اما مشکل بزرگی که در برابر این تجارت مهم قرار دارد عدم مدیریت مناسب در این بخش است.
به‌طور مثال رانندگان کامیون با مصاحبه‌ای که با خبرگزاری داشته‌اند از نبود امکانات مناسب در مرزهای ایران گلایه‌مند بودند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به توقف بیش از دوهفته‌ای حدود ۱۵۰ کامیون در مرز باشماق به دلیل کمبود امکانات گمرک این منطقه خبر داد.( برای مطالعه در مورد ارز دولتی برای رانندگان ترانزیت کلیک کنید)
این مشکلات مربوط به عدم اجازه ورود تعداد زیادی راننده در مرز باشماق به دلیل نبود امکانات کافی گمرکی، یکی از رانندگان دراین‌باره در شرح مشکلات گفت: بیش از ۱۰ روز پیش از بندرعباس به سلیمانیه عراق بار را بردم و پس از تخلیه بار در سلیمانیه، مطلع شدم در شهر «پنجوین» عراق بار برای بارگیری به ایران موجود است. بار موردنظر را بارگیری کردم و به مقصد ایران حرکت کردم اما در مرز باشماق با تجمع کامیون‌های ایرانی مواجه شدم که از حدود ۱۰ روز قبل از آن، در این مرز متوقف‌شده بودند.
بار اکثر این کامیونها کولرگازی و دیگر لوازم‌خانگی است، باوجود تشریفات گمرکی از سوی عراقی‌ها، تشریفات اداری گمرکی ایران به دلیل کمبود امکانات بسیار وقت‌گیر بوده و کار در این منطقه مهم به‌کندی صورت می‌گیرد و همین موضوع موجب تجمع و توقف دوهفته‌ای کامیونها شده است.
این راننده در ادامه گفت: در تماسی که با صاحب کالا در ایران داشتم، او نیز هرروز از رفع مشکلات خبر می‌داد اما باوجود گذشت بیش از ۱۰ روز از توقف در پشت مرز ایران، این مشکلات هنوز برطرف نشده است.
از دیگر مشکلاتی که رانندگان با آن در این مرز مواجه هشتند نبود و یا کمبود امکانات بهداشتی، رفاهی و تغذیه‌ای مورداستفاده رانندگان در این منطقه مرزی است. امکانات موجود هم بسیار ناچیز و درعین‌حال گران است و همین موضوع باعث بروز مشکلات در این منطقه شده است.
این خبر در فضای مجازی و در کانال‌های خبری بسیاری انعکاس یافته است و رانندگان هنوز در انتظار واکنشی از طرف مسئولین برای حل این مشکلات هستند.
این مشکلات به گفته رانندگان از زمانی بیشتر شده است که از ورود کولبران و فعالیت آنان ممانعت شده است. چراکه قرار شد بعد از ممانعت از فعالیت کولبران و ساماندهی آنان، تشریفات گمرکی کلیه اجناس به مقصد بانه، از طریق مرز باشماق و بازارچه خان شیخان انجام شود اما این بازارچه امکانات پاسخگویی به این حجم از کامیون و ترخیص آن‌ها را ندارد.
همه این مشکلات در حالی باعث نارضایتی رانندگان شده است که کشور ایران پتانسیل خوبی برای ترانزیت و بهبود صنعت حمل‌ونقل دارد اما مدیریتی که بتواند پاسخگوی این نیاز باشد را به نحو مطلوب ندارد.
با آمار منتشرشده از سوی مراکز دولتی، ترانزیت ایران به مقدار قابل‌توجهی با کاهش مواجه شده است. به گفته کارشناسان صنعت حمل‌ونقل علت ریشه‌ای آن را کاهش بهای نفت و تحولات سیاسی دانست اما نحوه مدیریت در جابه‌جایی این آمار و ارقام بسیار مهم است.(برای مطالعه خبر در مورد پرداخت حق توقف رانندگان کامیون داخلی و خارجی کلیک کنید)
برای خروج از این بحران باید با نگاه فرا سازمانی و فرا بخشی به موضوع ترانزیت، جهت افزایش بار ترانزیتی و تبدیل‌شدن ترانزیت کالا به هدف اولیه واصلی تمامی ارگان‌ها باشد. همچنین ازنظر پروژه‌های سخت‌افزاری به نرم‌افزاری، می‌توان از زیرساخت‌های موجود بهره‌وری بیشتری را داشته باشیم.
همه این موارد و مشکلات در حالی است که سال‌هاست که از این توانایی بالقوه به دلایلی چون تعدد دستگاه‌های تصمیم گیر و بالا بودن قیمت عبور از ایران؛ غفلت شده است، درحالی‌که کشورهای رقیب باوجوداینکه ازنظر زمان و مسافت نسبت به ایران در موضع ضعیف‌تری قرار دارند، ولی به دلیل ارزان‌تر بودن هزینه تردد، در حال ربودن این بازار باارزش از ایران هستند.
هرچند که نباید در خصوص درآمدهای ترانزیتی اغراق کرد اما درآمدهای ترانزیتی می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی باشد. کارشناسان معتقدند درآمدهایی که از راه ترانزیت به دست می‌آید می‌تواند در کنار سایر درآمدهای صادراتی، به منبع مهمی درآمد ارزی برای کشور تبدیل شود.
در طول سال‌های گذشته کالاهای زیادی مانند خودرو، مواد غذایی، محموله‌های نفتی و سوختی، کالاهای کانتینری یا فله و … از مسیر ایران عبور کرده‌اند که این اتفاق در کمتر کشوری رخ‌داده است اما وقتی صاحبان کالا دریافته‌اند که با عبور کالا از مسیر ایران، زمان را از دست می‌دهند، به‌تدریج مسیرهای جایگزین را ترجیح می‌دهند که همین زنگ خطری است که باید مسئولین به روند این موضوعات با سرعت رسیدگی کنند.
