بارنامه

بارنامه (به انگلیسی Bill of lading) به‌اختصار B/L یا B.L سندی است که توسط شرکت حمل‌ونقل صادر می‌شود و به‌عنوان سند اصلی در خریدوفروش خارجی حاکی از خرید یا فروش کالا شناخته می‌شود یا با تعریف دیگر بارنامه سند اصلی انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار است.

بعضی از بارنامه‌ها قابل‌انتقال هستند اما بعضی از بارنامه‌ها غیرقابل‌انتقال هستند. معمولاً در بارنامه غیرقابل‌انتقال روی آن عبارت non-negotiable درج می‌شود.بارنامه معمولاً در سه نسخه اصل که عبارت ORIGINAL روی آن درج‌شده است و چند عدد کپی صادر می‌شود که درروی نسخه‌های کپی عبارت copy درج می‌شود.

نوع بارنامه با توجه به نوع وسیله مورداستفاده معین می‌شود؛ مثلاً کالاهای مختلف، با وسایل مختلف جابه‌جا می‌شود. رایج‌ترین بارنامه‌ها:

1. بارنامه دریایی
2. راه نامه (بارنامه) هوایی
3. بارنامه راه‌آهن
4. بارنامه جاده‌ای (حمل با کامیون)
5. بارنامه سراسری (حمل با کامیون، قطار، کشتی)
6. بارنامه حمل مرکب فیاتا، حمل با کامیون، قطار، کشتی
7. رسید پست

مقرراتی در خصوص حمل‌ونقل جاده‌ای ترانزیت

زمانی که کالا از طریق جاده در حال حمل باشد معمولاً تا به کشور مقصد برسد از یک یا چند کشور باید عبور کند بنابراین مجموعه‌ای از قوانین به اجرا درآمده است تا به این‌گونه حمل کالا نظم و انضباط دقیقی بدهد. از این نظر کشورهایی که در بین مسیر حمل کالا قرار دارند در هنگام عبور کامیون باید مطمئن شوند که بار کامیون مجاز است و احتمالاً مقداری از آن را در خاک این کشور تخلیه نمی‌کند، پس به این دلیل در بین مسیر ایست‌های بازرسی قرار دارند تا مدارک و بار کامیون کنترل شود و اجازه ادامه مسیر به کامیون مربوطه داده شود. البته این روش خیلی مناسب نیست زیرا گاهی باعث تأخیر دررسیدن کالا به مقصد می‌شود.

به همین دلیل مقرراتی در سال ۱۹۵۹ به وجود آمد تا مشکلات ترانزیت را تا حدی برطرف کند. بر طبق این مقررات شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی با خرید دفترچه کارنه تیر برای هر سفر، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی محموله کامیون را تضمین می‌کنند. هر دفترچه کارنه تیر دارای ۸ الی ۱۴ صفحه است. مقررات کارنه تیر برای آسان شدن کارها صادر می‌شود اما درواقع برای صاحبان کالا اطمینان می‌آورد که حمل‌ونقل کالایشان صحیح و بدون کم‌وکاست انجام می‌شود.

بارنامه حمل‌ونقل بین‌المللی با کامیون یا CMR

بارنامه کامیون سندی غیرقابل معامله است که جهت حمل کالا با کامیون مورداستفاده قرار می‌گیرد. این سند مخصوص حمل‌کنندگان با کامیون بوده و حدود مسئولیت‌های متصدیان حمل‌ونقل جاده‌ای را مشخص می‌کند و معمولاً در ۶ الی ۱۴ نسخه صادر می‌شود که ۳ نسخه آن اصلی است که به امضا صادرکننده، حمل‌کننده و گیرنده کالا می‌رسد و بقیه نسخه آن جهت گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورداستفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین اطلاعات مندرج در بارنامه کامیون به شرح زیر است:

1. نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
2. نام و نشانی حمل‌کننده کالا
3. نام و نشانی گیرنده کالا
4. تاریخ صدور و تاریخ حمل
5. تاریخ و محل بارگیری در مبدأ و همچنین تاریخ و محل تحویل در مقصد
6. وزن خالص و ناخالص محموله
7. هزینه‌های مربوط به حمل و گمرک و…
8. مشخصات کالا ازلحاظ ابعاد، نوع بسته‌بندی، نوع کالا، تعداد و علائم روی آن
9. ذکر اینکه آیا از کامیونی به کامیون دیگر مجاز است یا خیر؟
10. اسناد ضمیمه

این سند تحت مقررات بین‌المللی حمل کالا از طریق جاده CMR صادر می‌گردد. این مقررات جهت تأمین منافع و حقوق دست‌اندرکاران حمل‌ونقل جاده‌ای وضع‌شده است. در مقررات این کنوانسیون پیش‌بینی‌شده که اگر یکی از کشورهای مبدأ و یا مقصد حمل‌ونقل عضو این کنوانسیون باشد مقررات در مورد کشور غیر عضو نیز حاکم و معتبر است.

همان‌طور که گفته شد، راه نامه (بارنامه) کامیون رسیدی است که حمل‌کننده پس از دریافت کالا به فورواردر یا عاملین حمل می‌دهد و متعهد به رساندن کالا به مقصد است. به‌علاوه این رسید قابل‌انتقال نیست. ضمناً یک محموله ممکن است در چندین کامیون بارگیری شود که عاملین حمل بر مبنای آن بارنامه و یا FBL صادر می‌کنند که به‌وسیله آن می‌توان مالکیت کالا را انتقال داد.

علاوه بر صادرکنندگان بارنامه، یک سری افراد دیگری نیز شامل برخی مقررات می‌شوند:

الف) صادرکنندگان (شرکت یا موسسه حمل‌ونقل)، وظیفه تنظیم بارنامه، لحاظ نمودن کرایه حمل، اخذ پروانه عبور برای بارهای ترافیکی و پوشش بیمه را بر عهده دارد.

ب) فرستندگان، اعلام آدرس و اطلاعات دقیق محل بارگیری، محل تخلیه، مشخصات کالا و تنظیم زمان دقیق بارگیری را انجام می‌دهند.

ج) گیرندگان، وظیفه تخلیه به‌موقع بارو پرداخت کل کرایه مندرج در بارنامه بر عهده ایشان است.

د) رانندگان، نگهداری از بارنامه، حضور در زمان بارگیری، به‌موقع رساندن کالا، محافظت از بار تا زمان تخلیه و حضور به هنگام تخلیه از وظایف راننده است.

بارنامه حمل با کامیون (بارنامه جاده‌ای داخلی)

این مدل بارنامه توسط دولت چاپ می‌شود و از مقررات سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تبعیت می‌کند و در اختیار مؤسسات و شرکت‌های حمل‌ونقل قرار داده می‌شود. این بارنامه در ۶ نسخه تهیه می‌شود:

*بارنامه مخصوص گیرنده کالا (نسخه تمبردار)

*بارنامه مخصوص سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای

*بارنامه مخصوص راننده

*بارنامه مخصوص فرستنده کالا

*بارنامه مخصوص شرکت یا موسسه حمل‌ونقل

اطلاعاتی که به‌طورکلی در بارنامه‌های داخلی درج می‌شود شامل، اطلاعات عمومی (شماره بارنامه، سریال بارنامه)، اطلاعات فرستنده و گیرنده (نام و نام خانوادگی و آدرس فرستنده، نام و نام خانوادگی و آدرس گیرنده)، اطلاعات راننده، اطلاعات خودرو، اطلاعات بار، اطلاعات مالی (مبلغ کل کرایه، پیش‌کرایه و…) است. باید توجه داشت مهر و امضا موسسه حمل‌ونقل در بارنامه درج و بارنامه باید به امضا راننده و گیرنده کالا هم برسد.

بارنامه الکترونیکی

همان‌طور که در بالا اشاره شد، بارنامه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما چند سالی است که این مدل بارنامه جای خود را به بارنامه‌های الکترونیکی داده‌اند. بارنامه الکترونیکی عامل اصلی امنیت کالا، بهبود استانداردهای حمل بار، کاهش تلفات و برقراری عدالت جاده‌ای است. ایجاد سامانه بارنامه برخط (بارنامه الکترونیکی) صدور بارنامه به‌عنوان یک تحول شگرف در حوزه حمل‌ونقل محسوب می‌شود، زیرا باوجوداین سامانه همه اطلاعات مربوط به ناوگان، راننده و محموله به‌صورت یکجا و با کنترل بارنامه قابل رصد است.

این بارنامه درواقع از دریافت کمیسیون اضافی از رانندگان بسیار مؤثر است و بسیاری از مشکلات رانندگان در این مورد برطرف می‌شود.