چگونه هوشیار و بیدار برانیم؟
در جاده مشغول رانندگی هستید. جاده کاملاً صاف و یکنواخت و طولانی به نظر می‌رسد. شب قبل نیز به قدر کافی استراحت نکرده‌اید. هوای داخل خودرو گرم است و احساس خستگی می‌کنید. برنامه رادیو و رانندگی هم توجه شما را جلب نمی‌کند. کیلومترها به جلو می‌روید. کم‌کم در شانه‌هایتان احساس سنگینی می‌کنید. پلک‌هایتان سنگین شده و چشم‌هایتان به‌آرامی بسته می‌شود. ناگهان چشمانتان را باز می‌کنید. در صندلی خود حرکتی کرده و از جاده منحرف می‌شوید. چند نفس عمیق می‌کشید و با وحشت متوجه اتفاقی که افتاده، می‌شوید. شما خواب‌آلود بوده‌اید و خطر از کنار شما گذشته….
۲۰ تا ۵۰ درصد تصادفات مرگبار به علت خستگی راننده اتفاق می‌افتد. خستگی در رانندگی‌های طولانی، به‌ویژه در شب، زیاد اتفاق می‌افتد. شناخت علائم و علل خستگی به شما کمک می‌کند تا از بروز چنین مشکل خطرسازی هنگام رانندگی پیشگیری کنید.
خمیازه‌های طولانی، قرمزی و سوزش چشم، تاری‌دید، سنگینی یا درد در چشم‌ها، تنفس نامنظم، کندی واکنش، فقدان تمرکز، بی‌حوصلگی و خطاهای رانندگی مانند انحراف از جاده، سرعت غیرعادی و خطا در دید علائم جاده‌ای از نشانههای خستگی هستند. شناخت این علائم به شما کمک می‌کند بدانید چه زمانی دچار خستگی شده‌اید.
چرا موقع رانندگی خسته میشویم؟
اولین و مهم‌ترین علت خستگی بیش‌ازحد در رانندگان نبود خواب کافی است، به‌ویژه اگر راننده به مدت چند روز یا چند هفته، خواب کافی نداشته باشد. هر فرد ساعت بیولوژیک خاصی دارد که بر ساعات پرانرژی بودن و خواب‌آلودگی او در طول روز تأثیر می‌گذارد. بیشتر رانندگان معمولاً از ساعت ۱۲ نیمه‌شب تا ۶ صبح و ۱ تا ۴ بعدازظهر احساس خواب‌آلودگی می‌کنند و هوشیاری‌شان کم می‌شود. هر فرد بزرگ‌سال به ۶ تا ۸ ساعت خواب عمیق و غیر منقطع در طول شبانه‌روز نیاز دارد. کمبود خواب احتمال خطا را افزایش می‌دهد. خواب‌آلودگی زمان واکنش را در فرد کندتر کرده و احتمال اشتباه در تصمیم‌گیری هنگام خطر را افزایش می‌دهد. سایر علل خستگی عبارتند از:
رانندگی به مدت طولانی: استاندارد زمان مجاز رانندگی در اروپا و آمریکا ۹ تا ۱۰ ساعت در شبانه‌روز است، درحالی‌که گاهی رانندگان بیش از ۱۳ ساعت نیز رانندگی می‌کنند.
رانندگی پس از یک روز کاری: رانندگی کار جسمی سنگینی است و خسته بودن قبل از شروع رانندگی احتمال خطر را به‌شدت بالا می‌برد.
مصرف دارو: مصرف داروهای محرک می‌تواند یک‌باره سطح خستگی راننده را افزایش دهد.
رانندگی در شب: احتمال رخ دادن حوادث و تصادفات رانندگی بعد از نیمه‌شب دو برابر می‌شود. این احتمال به‌ویژه از ساعت ۲ نیمه‌شب تا ۶ صبح بیشتر است.
استراحت ناکافی هنگام رانندگی: در رانندگی‌های طولانی توصیه می‌شود راننده بعد از دو ساعت رانندگی، ۱۵ دقیقه استراحت کند. انجام حرکات کششی و چند تنفس عمیق هم می‌تواند مفید باشد.
شرایط نامناسب: جاده‌های نامناسب، ترافیک سنگین شهری، باد و باران شدید، هوای گرم و تهویه نامناسب هوای داخل خودرو خستگی راننده را افزایش می‌دهد.
وضعیت جسمی نامناسب راننده: تناسب وزن و انجام تمرینات ورزشی علاوه بر مفید بودن به فرد کمک می‌کند هنگام رانندگی سطح هوشیاری بالاتری داشته باشد
آپنه یا وقفه تنفسی در خواب: افرادی با آپنه درمان‌نشده، در طول روز تمایل به چرت زدن دارند و این خطر خواب‌آلودگی حین رانندگی را افزایش می‌دهد.
۱۰ توصیه برای حفظ هوشیاری هنگام رانندگی
خستگی پشت فرمان یک خطر واقعی است. توصیه‌های زیر برای حفظ هوشیاری هنگام رانندگی مفید است:
- در صورت امکان تنها رانندگی نکنید. همراهان به‌عنوان یک هم‌صحبت می‌توانند شمارا هوشیار نگه‌دارند.
- از رانندگی‌های طولانی در شب خودداری کنید. چشم زدگی نورهای بیرون و داخل ماشین خطر خواب‌آلودگی را افزایش می‌دهد.
- محیط داخل خودرو را طوری تنظیم کنید که به هوشیاری و بیدار ماندن شما کمک کند. در تابستان با پایین آوردن شیشه‌ها و یا استفاده از کولر و در زمستان با ایجاد گرمای متعادل هوای داخل خودرو را تازه نگه‌دارید. صدای رادیو را بالا ببرید و گاه موج رادیو را عوض کنید، اما از گوش دادن به موسیقی‌های ملایم و خواب‌آور خودداری کنید.
- به وضعیت نشستن خود توجه کنید. با سربالا و شانه‌های رو به عقب رانندگی کنید. به پشتی صندلی تکیه بدهید. پاها نباید کامل کشیده شود و توصیه می‌شود حدود ۴۵ درجه جای حرکت داشته باشد.
- به‌اندازه کافی استراحت کنید. دست‌کم هر ۲ ساعت یک استراحت کوتاه داشته باشید. پمپ‌بنزین، رستوران و استراحتگاه‌های بین راه، مکان‌های مناسبی برای استراحت‌های کوتاه هستند. از ماشین خارج شوید، کمی قدم بزنید و چند حرکت کششی انجام دهید.
- برای میان وعده‌ها نیز توقف داشته باشید. ساندویچ و میوه میان وعده‌ای مناسب برای رانندگی هستند. از خوردن غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. مصرف زیاد شکلات نیز قند خون را به مدت کوتاهی بالا می‌برد اما پس‌ازآن ایجاد خستگی می‌کند.
- اجازه ندهید چشم‌هایتان خسته و خواب‌آلود شود. برای جلوگیری از چشم زدگی در نور زیاد از عینک آفتابی استفاده کنید.
- بچه‌ها را سرگرم نگه‌دارید. هیچ‌چیز به‌اندازه بچه‌هایی کسل و بی‌حوصله در صندلی عقب خسته‌کننده نیست.
- اگر این توصیه‌ها تأثیری نداشت و علائم خطرناک خستگی در شما ظاهر شد، فقط یک‌راه حل وجود دارد: «خواب» یک محل استراحت مناسب پیدا کنید. حتی یک چرت ۲۰ دقیقه‌ای شمارا سرحال می‌کند تا به یک مکان مناسب برای استراحت برسید. این کار یک اقدام اورژانسی است و نباید از آن به‌عنوان یک روش معمول در رانندگی استفاده کرد. رانندگی ایمن نیاز به توجه کامل دارد. اگر احساس سنگینی در پلک‌هایتان داشتید، حتی اگر بیدار هم باشید، ممکن است عکس‌العمل‌های بعدی شما نتواند به‌سادگی مشخص کند که دچار حادثه نخواهید شد.
- واضح‌ترین علت خستگی، کمبود خواب است. اگر شب قبل از رانندگی ۷ یا ۸ ساعت نخوابیده باشید، دچار خستگی می‌شوید. قبل از رانندگی استراحت کافی داشته باشید و در ساعات پایانی روز رانندگی طولانی را آغاز نکنید.
