آشنایی با اصطلاحات گمرکی و بازرگانی که باید بدانید [۲۰ اصطلاح مهم گمرکی]

زمان مطالعه: ۸ دقیقه

اصطلاحات گمرکی و قوانین حمل کالای وارداتی یکی از بخش‌های مهم حوزه واردات کالا و ترخیص کالا از گمرک است که همراه با دانش و مهارت کافی به فرد تاجر در معاملات بین المللی کمک می‌کند. کلیه افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند باید نسبت به اصطلاحات گمرکی آشنایی کامل داشته و نسبت به آن‌ها تسلط کافی داشته باشند. در ادامه مطلب قصد داریم ضمن معرفی کاربردی‌ترین اصطلاحات گمرکی و مرتبط با ترخیص کالا، مواردی را در زمینه انجام امور اداری و تشریفات گمرکی بیان کنیم.

بکارگیری انواع اصطلاحات گمرکی و ترخیص کالا

فعالیت در زمینه ترخیص کالا باعث آشنایی با برخی واژگان در زمینه حمل و نقل از حمله حمل و نقل زمینی و ترخیص خواهد شد. تاجران یا بازرگانان و افرادی که در زمینه ترخیص کالا فعالیت می‌کنند باید آشنایی لازم را نسبت به برخی اصطلاحات ترخیص کالا داشته باشند. قطعاً آشنایی با این اصطلاحات می‌تواند علاوه بر برقراری ارتباط بهتر و توسعه تجارت، باعث موفقیت در کار این افراد شود.

کلیه فعالیت‌های تجاری و بازرگانی و به دنبال آن ترخیص کالا که زیر نظر سازمان گمرک ایران به صورت سلسله مراتبی انجام می‌گیرد که بخش عمده‌ای از آن به معاملات بین‌المللی وابسته است. از این رو اطلاع از اصطلاحات آن، از سردرگمی و اشتباه جلوگیری خواهد کرد و می‌تواند معاملات را به بهترین نحو به پیش ببرد.

چرا یادگیری اصطلاحات گمرکی مهم است؟

اصطلاحات به کار گرفته شده توسط تاجران و حق العملکاران گمرکی در ترخیص کالا و همچنین تجارت بین‌المللی مورد توافق تمام کشور‌ها بوده و به همین دلیل یادگیری آن‌ها بسیار ضروری است. استفاده از این اصطلاحات در مکاتبات خارجی، مذاکرات و قرارداد‌های بین‌المللی نیز بسیار حائز اهمیت بوده و باعث تسریع روند گمرکی و ترخیص کالا می‌شود. در ادامه به پرکاربردترین اصطلاحات در ترخیص کالا پرداخته خواهد شد.

• بارنامه

مهم‌ترین بخش در سامانه امور گمرکی و همچنین اصطلاحات گمرکی به سند بسیار مهمی به نام بارنامه تعلق دارد. در بارنامه معمولاً جزئیات مربوط به کالا ذکر شده و همچنین مقصد گیرنده نیز در آن مشخص شده است. از مهم‌ترین اطلاعات مربوط به کالا در بارنامه معتبر می‌توان به تعداد بسته‌ها، شماره وزن و مقدار کالا و همچنین نوع آن اشاره کرد.

همچنین خریدار محموله با استفاده از اطلاعات درج شده در بارنامه می‌تواند کلیه کالا‌های دریافتی را مطابقت داده و در مورد صحت اطلاعات مربوط به بارنامه جستجو کند که این فرآیند در انواع بارنامه های الکترونیکی با سهولت بیشتری صورت می پذیرد. بارنامه را یکی از اصطلاحات گمرکی می‌نامند که بسیار مهم تلقی می شود که از زمان آغاز فرایند ترخیص کالا به آن نیاز خواهد بود.

• اظهارنامه مربوط به گمرک از اصطلاحات گمرکی

اصطلاح گمرکی و سند مهم دیگر هنگام ترخیص کالا از گمرک، اظهارنامه گمرکی نام دارد که از پرکاربردترین اسناد در زمینه واردات یا صادرات محسوب می‌شود. این سند مهم علاوه بر معرفی کالا، شامل اطلاعات شخص وارد‌کننده، ویژگی‌های مربوط به کالا و اطلاعات دیگر در سامانه گمرک است. گمرک با استفاده از اظهارنامه گفته شده و بررسی اطلاعات و صحت داده‌های مندرج در آن، اجازه ترخیص بار را صادر می‌کند.

ثبت اظهارنامه در سامانه گمرک از ضروریات مربوط به ترخیص کالا محسوب می‌شود. همچنین تمام اطلاعات ثبت شده باید به درستی وارد شود و مسئولیت اشتباه بر عهده فرد وارد‌کننده کالا خواهد بود.

• اظهارنامه مربوط به مبدا

نوعی اظهارنامه وجود دارد که به اظهارنامه مبدا معروف است. این واژه کاربردی که در واقع به نوع دیگری از اظهارنامه گفته می‌شود که به مبدا کالای مورد نظر مربوط است. این اظهارنامه ممکن است فاکتور خرید یا برگه دیگری حاوی اطلاعات مربوط به کالا باشد که در آن فرد وارد‌کننده کالا باید معرفی نامه و آن را برای ترخیص و ارائه به گمرک صادر کند.

• پروفرما، پیش فاکتور یا سیاهه خرید

سیاهه خرید یا پیش فاکتور کالا در واقع یکی دیگر از اصطلاحات گمرکی در زمینه ترخیص کالا محسوب می‌شود که در آن علاوه بر اطلاعات مربوط به کالا، شرایط خرید آن و همچنین تاریخ قرارداد سفارش و شماره آن، شیوه حمل و دیگر مشخصات مربوط به کالا به جزئیات پرداخته شده است.

از دیگر اطلاعات قرار گرفته در پیش فاکتور می‌توان به مشخصات خریدار، زمان حمل، مؤسسه مربوطه، بازرسی، شیوه پرداخت از طریق مشخصات بانک گفته شده و دیگر مشخصات کالا اشاره کرد. همه اطلاعات توسط فروشنده در پیش فاکتور ثبت خواهد شد. سیاهه خرید از مدارک بسیار مهم و اصطلاحات ترخیص کالا محسوب می‌شود که می‌تواند در بسیاری از مراحل گمرکی مورد استفاده قرار بگیرد. از این رو مفاد درج شده در پیش فاکتور باید با توافق دو طرف انجام شده باشد.

• بیمه نامه ، اولین اصطلاح گمرکی مهم

یکی دیگر از اصطلاحات مورد نیاز در زمینه ترخیص کالا بیمه نامه است. بیمه نامه در واقع سند مهم و کاربردی برای پوشش محموله از خطرات احتمالی است. این سند به درخواست بیمه‌گزار و در صورت پرداخت حق بیمه صادر خواهد شد. درون برگه‌های بیمه معمولاً اطلاعاتی در مورد کالا، ارزش آن و تاریخ عقد قرارداد با بیمه ثبت شده است. در صورت بروز آسیب به کالا در زمان حمل و نقل، به کمک بیمه نامه، خسارات آن جبران شده و هزینه آن به شخص وارد‌کننده کالا پرداخت می‌شود.

• سود بازرگانی به عنوان یکی از اصطلاحات گمرکی

اطلاع از اصطلاح بسیار مهم سود بازرگانی اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا سود بازرگانی یکی از هزینه‌های گمرکی و از اصطلاحات گمرکی بسیار مهم محسوب می‌شود که در هنگام پرداخت هزینه‌ها باید معنی و کاربرد آن را بدانید. نرخ سود بازرگانی معمولاً بر اساس قوانین واردات و صادرات تعیین خواهد شد. همچنین این سود معمولاً روی برخی کالا‌های وارداتی اعمال شده و هدف از دریافت آن نیز حمایت از تولیدات و صنایع داخلی کشور است.

• کالای ضبط شده در گمرک

اصطلاح گمرکی مورد نظر به کالای غیر مجاز یا ممنوع الورود گفته می‌شود که اطلاعات مربوط به آن به صورت صحیح به گمرک ارائه شده است. در این هنگام صاحب بار سه ماه فرصت دارد تا کالای خود را از گمرک ترخیص کند‌. در صورتی که وی تا پایان این مهلت مراحل ترخیص را انجام ندهد، به کالای مورد نظر کالای ضبط شده گفته می‌شود. در صورتی که کالا به صورت ضبط شده درآید، تنها دو ماه برای ترخیص و انجام مراحل قانونی آن فرصت باقی است. در غیر این صورت، دولت کالای مورد نظر را به نفع خود ضبط خواهد کرد.

• ‌اصطلاح کالای متروکه از اصطلاحات گمرکی

این اصطلاح زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که صاحب کالا، آن را ترک کرده باشد. زمانی که فرایند ترخیص توسط صاحب کالا انجام نشده و یا اسناد و مدارک آن در مهلت مقرر ارائه نشود، پس از پایان مهلت مقرر کالا، در زمره کالای متروکه قرار می‌گیرد. مهلت انجام فرایند ترخیص به مدت ۴ ماه از زمان دریافت اولین قبض انبار خواهد بود. تنها با داشتن عذر موجه می‌توان این فرصت را تمدید کرد. در غیر اینصورت امکان تمدید آن وجود ندارد.

• کالای مرجوع شده

این اصطلاح گمرکی به دو گروه کالا تعلق دارد. گروه اول کالا‌هایی هستند که به صورت موقت وارد شده‌اند. این کالا‌ها پس از اتمام مهلت مقرر، به کالا‌های مرجوعی تبدیل می‌شوند. دسته دوم کالا‌های ممنوع و غیر مجاز هستند که به دریافت مجوز‌های استاندارد اجباری نیاز دارند و در صورتی که نتوانند شرایط مورد نظر را احراز کنند در دسته کالا‌های مرجوعی قرار می‌گیرند.

• ارزش گمرکی کالای وارد شده

این اصطلاح گمرکی که یکی دیگر از اصطلاحات ترخیص کالا محسوب می‌شود، ارزش گمرکی کالا نام دارد و مجموع هزینه‌های کالا از زمان ورود به گمرک تا زمان خروج را در برمی‌گیرد. در واقع ارزش کالای ورودی همان ارزش کالا در زمان ورود به گمرک محسوب شده و از مهم‎‌ترین هزینه‌ها به شمار می‌رود.

• عوارض گمرکی

این اصطلاح گمرکی رایج به مبالغی گفته می‌شود که در زمان ترخیص باید به گمرک پرداخته شود. میزان اهمیت حقوق و عوارض گمرکی به اندازه‌ای است که عدم پرداخت آن مانع از انجام دیگر مراحل ترخیص خواهد شد.

• بیجک گمرک به عنوان اصطلاحات گمرکی

اصطلاح مهم بیجک در گمرک در هنگام واردات و صادرات کالا در گمرک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سند مهم از طرف فروشنده صادر شده و خریدار با کمک آن می‌تواند کالای وارد شده را با کالای خریداری شده مطابقت دهد. در این برگه اطلاعات مربوط به بار و نوع آن بیان شده و در صورتی که خریدار بررسی‌های خود را انجام داد، باید رسید مربوط به آن را صادر کند. بیجک گمرکی در زمان ترخیص کالا از انبار گمرک و اثبات مالکیت کالا توسط صاحب بار در انجام مراحل بارگیری نیز مورد استفاده خواهد بود.

• قبض انبار از دیگر اصطلاحات گمرکی

این سند مهم که از اصطلاحات گمرکی در زمان ترخیص محسوب می‌شود، توسط انباردار صادر می‌شود. انبار دار موظف است این سند را در زمان دریافت کالا و به جهت گواهی تاریخ ورود آن به انبار صادر کند. این قبض بسیار مهم بوده و از نظر قانونی زمان صدور آن نیز بلافاصله پس از تحویل کالا به انبار خواهد بود. طیف وسیعی از اطلاعات مربوط به بار به همراه شماره بارنامه و شماره دفتر ردیف انبار درون قبض انبار ثبت شده و پس از مطابقت آن با کالا، در زمان ورود به انبار صادر می‌شود.

• پکینگ لیست

از مهم‌ترین اصطلاحات ترخیص کالا می‌توان به فهرست عدل‌بندی یا همان پکینگ لیست اشاره کرد. این سند با هدف اطلاع از نحوه بسته‌بندی کالا توسط فروشنده صادر می‌شود. بدین ترتیب درون این لیست می‌توان به اطلاعات مربوط به بسته‌بندی کالا و فهرست مشخصات ظاهری و محتویات آن دست پیدا کرد. در صورتی که بسته‌ها دارای تنوع ظاهری باشند، باید برای هر کدام فهرست جداگانه‌ای تهیه شود. این فهرست از نظر بازرسی ماموران گمرکی و ارزیابی آن‌ها بسیار بااهمیت بوده و شرکت ترخیص کالا نیز به آن نیاز خواهد داشت.

• کد کالا

از دیگر اصطلاحات ترخیص، کد کالا است. این کد ۸ رقمی نوعی سیستم طبقه‌بندی بین‌المللی محسوب می‌شود و هر کالا در زمان ترخیص دارای یک کد بین‌المللی خواهد بود.

• شماره کوتاژ

شماره کوتاژ در زمان ثبت اظهارنامه در سامانه گمرک همراه با یک بارکد صادر می‌شود. این شماره منحصر بفرد برای کالا‌های وارداتی با نام کوتاژ وارداتی شناخته می‌شود.

• گواهی مبداء

گواهی مبداء یکی از اصطلاحات گمرکی در زمان ترخیص است که نشان دهنده ارتباط کالا با کشور مبدا خواهد بود. این گواهی در واقع نوعی اظهارنامه محسوب می‌شود که توسط شرکت سازنده یا تولید‌کننده صادر می‌شود. به زبان ساده می‌توان گفت این سند نشان می‌دهد کالای مربوطه در چه کشوری ساخته شده است. اتاق بازرگانی باید این سند را صادر کند.

• وزن خالص و ناخالص

وزن خالص و ناخالص از اطلاعات مهمی است که در تمام اسناد ترخیص دیده می‌شود. وزن خالص همان وزن کالا بدون بسته‌بندی بوده و وزن ناخالص نیز وزن همان کالا همراه با بسته‌بندی است. این اطلاعات برای ارزیابی شرکت‌های بازرسی بسیار مهم است.

• مانیفست یکی دیگر از اصطلاحات گمرکی

مانیفست شامل فهرست محوله‌هایی است که بیش از یک بارنامه داشته و ممکن است توسط کشتی، هواپیما و یا کامیون حمل شوند. زمان صدور این فهرست نیز همان زمان ورود کالا به گمرک خواهد بود.

• کابوتاژ

کابوتاژ اصطلاحاً به حمل و انتقال یک کالا از یک گمرک به گمرکی دیگر گفته می‌شود. این انتقال ممکن است از طریق بندر و یا راه کشور همسایه انجام شود. کابوتاژ نیاز به دو نوع اظهارنامه داشته که یکی از آن‌ها در زمان خروج از مرز و دیگری زمان ورود همراه با تشریفات متفاوت صادر می‌شود.

• پروانه تردد

پروانه تردد اصطلاح دیگر ترخیص کالا است که نشان دهنده شیوه حمل و نقل و وسیله نقلیه مورد نظر بهمراه مرز‌های ورودی و خروجی، زمان و مدت زمان برای رانندگی، مسیر و مسافت خواهد بود. این برگه توسط سازمان راهداری و برای وسائل نقلیه خارجی صادر می‌شود.

 

• پروانه صادراتی در اصطلاحات گمرکی

این اصطلاحات ترخیص کالا نشان دهنده پایان عملیات ارزیابی و تسویه هزینه‌های گمرکی بوده و نشان دهنده زمان پایان عملیات ترخیص خواهد بود. با دریافت این برگه، صاحب بار می‌تواند بار خود را از گمرک تحویل بگیرد.

جمع‌بندی | آشنایی با اصطلاحات گمرکی و بازرگانی

افرادی که قصد دارند در زمینه واردات و یا صادرات کالا فعالیت کنند، نیاز دارند تا با اصطلاحات مهم گمرکی آشنایی داشته و از آن‌ها در مراحل مختلف استفاده کنند. آگاهی از اصول و مفاهیم مربوط به ترخیص کالا همانند دیگر بخش‌های تجارت خارجی، بسیار مهم بوده و آشنایی با آن باعث تسهیل امور خواهد شد.

آسان بار به عنوان مهم‌ترین و بزرگترین سامانه حمل بار به صورت اینترنتی، با در اختیار داشتن بیش از ۱۸۰۰ راننده از کل کشور، خدمات ویژه‌ای را به صاحبین بار ارائه می‌کند. برای دریافتن اپلیکیشن خاص صاحبان بار می‌توانید به آدرس اینترنتی این مرکز به نام asanbar.ir مراجعه کنید.

توجه داشته باشید که صاحبان بار باید قبل از هر چیزی اقدام به احراز هویت برای ثبت بار در این سامانه کنند و همچنین برای تاسیس شرکت های حمل و نقل در این حوزه باید به کامل بودن مدارک خود و استعلام مدارک رانندگان خود مانند استعلام کارت هوشمند راننده خود کوشا باشند.

سؤالات متداول

مهم‌ترین اصطلاحات گمرکی برای ترخیص بار کدام است؟

به طور کلی ترخیص بار شامل مراحل مختلفی بوده و هر کدام اصطلاحات مخصوص به خود دارد. در این بین اصطلاحاتی از قبیل بارنامه، کد کالا، حقوق و عوارض گمرکی، پکینگ لیست، قبض انبار و… از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

چرا تاجران و افراد فعال در زمینه واردات کالا باید به اصطلاحات گمرکی ترخیص بار تسلط داشته باشند؟

اطلاع از واژگان و اصطلاح گمرکی مهم این مرحله باعث می‌شود تا از سردرگمی در امور گمرکی جلوگیری کرده و روند ترخیص با سرعت بیشتری انجام شود.